Open Access is een internationale beweging die streeft naar vrije online toegang tot wetenschappelijke informatie. Er zijn dan geen financiële, juridische of technische barrières om de informatie te lezen. Open access publiceren kan volgens de groene of de gouden route. Houd hier rekening mee bij de financiering van je onderzoek. Bij de groene route stellen universiteiten en hogescholen wetenschappelijk werk beschikbaar via repositories. Bij de gouden route zetten uitgeverijen de wetenschappelijke artikelen online. De auteur betaalt voor publicatie, de lezers hebben gratis toegang.

Tijdschriften kunnen volledig Open Access zijn, maar er zijn ook tijdschriften die slechts een deel van de artikelen Open Access publiceren en de overige artikelen op de traditionele wijze, de zogenaamde hybride tijdschriften. Omdat het onderzoek veelal met overheidsgeld is gedaan, is er behoefte aan nieuwe (lees: Open Access) wegen van publiceren. Het beroepenveld en andere geïnteresseerden willen namelijk graag artikelen kunnen lezen zonder daar (extra) kosten voor te hoeven maken. Bovendien eisen steeds meer subsidieverstrekkers dat onderzoeksresultaten Open Access gepubliceerd worden.

Open Access publiceren is het uitgangspunt van de HU, tenzij dit onmogelijk is vanuit het oogpunt van wet- en regelgeving of andere bindende afspraken met derden. Je wordt als HU-onderzoeker daarom dringend gevraagd om je publicaties o.a. te plaatsen op openbare websites van de HU of op gezamenlijke websites in het hoger onderwijs. Wetenschappelijke artikelen in journals worden bij voorkeur en indien mogelijk, Open Access gepubliceerd. Maar hoe maak je een keuze op welke manier je Open Access kan publiceren en waar moet je dan aan denken?
Het stappenplan Open Access en Open Science leidt je in 5 stappen naar je doel.
Het stroomschema Open Access publiceren kan je helpen bij auteursrechtelijke vragen.

Tip: bekijk de kennisclip over Open Access.

Meer informatie over Open Access publiceren vind je in de volgende bronnen:

• Openaccess.nl
• Plan S
• Directory of Open Access Journals

De HU heeft een Stimuleringsfonds Open Access beschikbaar om open access publiceren te stimuleren. Hieruit kunnen de kosten (APC’s) worden betaald, indien deze niet zijn gedekt vanuit een lopende subsidie, uitgeversdeal of andere middelen. Het stimuleringsfonds wordt beheerd door de HU Bibliotheek.

Voor artikelen is maximaal €2500 (excl. BTW) beschikbaar voor APC’s. Als de APC’s boven de €2500 komen, dan wordt er alleen een vergoeding tot € 2500 uitgekeerd. Voor open access boeken is een maximale vergoeding van €4.000 per titel beschikbaar.

Voor wie is de regeling bedoeld?
Alle (docent)onderzoekers bij de HU (bij de kenniscentra en bij de instituten).

Hoe kun je een vergoeding aanvragen?

1. Lees de ‘Regeling Hogeschool Utrecht Stimuleringsfonds Open Access’ voor de exacte voorwaarden om in aanmerking te komen voor financiering.
2. Middels het Aanvraagformulier HU Stimuleringsfonds Open Access kun je aan aanvraag indienen.

Aanvragen worden behandeld op een first come, first serve basis.

Vragen over het Stimuleringsfonds?
Neem contact op via onderzoeksupport@hu.nl.

Sinds 2020 is er een overeenkomst tussen VSNU, NWO, VH en Elsevier waardoor HU-onderzoekers kosteloos Open Access kunnen publiceren in vrijwel alle hybride en open access tijdschriften van deze uitgever. Voorwaarde is dat de indiening na 01-01-2020 heeft plaatsgevonden en de corresponderende onderzoeker op dat moment in dienst was van de HU. De tijdschriften die binnen de overeenkomst vallen, zijn op te zoeken op de titellijst betreffende de overeenkomst met Elsevier.

Heb je vragen, mail naar onderzoeksupport@hu.nl

Tip: Indien je als promovendus verbonden bent aan een universiteit, dan zijn er vanuit je aanstelling aan die universiteit mogelijk meer mogelijkheden om open access te publiceren. Informeer hierover bij je universiteit.

In 2024 hebben 6 hogeschoolbibliotheken en SURF een Open Access overeenkomst gesloten met ACM (Asociation of Computing Machinery), deze overeenkomst loopt tot 2026. Je kunt hierdoor als onderzoeker volgens de Gouden route Open Access publiceren in tijdschriften en conferentie-proceedings van ACM zonder dat je de Article Processing Charge (APC) hoeft te betalen: die is afgekocht in deze overeenkomst en valt binnen de campuslicentie van ACM. Een lijst met tijdschrifttitels vind je in de ACM Digital Library.

ACM heeft hiervoor een eRights proces opgezet. Je krijgt een automatische e-mail van ACM als je eerste auteur (corresponding author) bent:

• na acceptatie voor publicatie van je artikel door een ACM-tijdschrift of magazine
• of na acceptatie voor publicatie van je conferentie-bijdrage door een ACM-conferentie

Je wordt via deze e-mail geïnformeerd dat Hogeschool Utrecht een overeenkomst heeft met ACM op grond waarvan je je artikel kosteloos Open Access (OA) beschikbaar kunt stellen en je ontvangt een link naar het ACM eRights-formulier.

1. Op het eRights-formulier geef je aan welke rechten je aan ACM wil verlenen. Hoewel de optie ACM Open voor OA en toestemmingsrelease het meest prominent in het eRights-formulier wordt aangegeven, kun je ook kiezen voor (auteurs)rechtenoverdrachten aan ACM (dus niet Open Access publiceren) [voorbeeld ACM eRights-formulier].
2. Als je de de OA-optie selecteert, maak je vervolgens een keuze voor een Creative Commons (CC)-licentie.
3. Na het selecteren van je CC-licentie ga je naar de tweede pagina van het eRights-formulier en wordt je gevraagd naar machtigingen, materiaal van derden, garanties op originaliteit en financiering (vragen vergelijkbaar met die van andere uitgevers).
4. Na het indienen van het formulier worden je keuzes vastgelegd bij ACM en krijg je een bevestigingsmail met je rechtenkeuzes.

Voor advisering bij het kiezen van het juiste ACM journal kun je contact opnemen met de informatiespecialist van jouw lectoraat of via onderzoeksupport op: onderzoeksupport@hu.nl

Open Access is onderdeel van het Open Science gedachtengoed. Open Science staat voor de transitie naar een nieuwe manier van het uitvoeren, publiceren en evalueren van onderzoek. Bij Open Science is o.a. onderzoek open, toegankelijk, reproduceerbaar, transparant en gericht op hergebruik. De Vereniging Hogescholen en Hogeschool Utrecht onderschrijven de doelen van Open Science (zie p. 45 van de HU-visie op onderwijs en onderzoek).

Het Nationaal Programma Open Science (NPOS) operationaliseert Open Science in vier thema’s, te weten:

• Naar maatschappelijke betrokkenheid en participatie
• Naar inclusieve en transparante wetenschappelijke processen
• Naar open wetenschappelijke communicatie
• Naar FAIR en open onderzoeksresultaten

Meer informatie is te vinden op de website van het Regieorgaan Open Science.

Tip 1: Bekijk ook het filmpje Open Science: How, What & Why.
Tip 2: Bekijk de site van de Open Science Community Utrecht (OCSU). OSCU is in de eerste plaats een community van medewerkers van de Universiteit Utrecht met interesse in Open Science, maar staat open voor iedereen.